'Europese bedrijven hebben bloed aan de handen', zegt Sonia Guajajara, voorzitster van de Organisatie van Braziliaanse Inheemse Volkeren (APIB). Op 4 november komt ze naar België, en ze heeft huiswerk meegebracht. In het onderzoeksrapport ‘Medeplichtig aan de vernietiging’ noemt APIB ook Belgische houthandelaars.
'We krijgen van Europese beleidsmakers telkens te horen: ‘Wie zijn die bedrijven? Wijs ze ons aan’’, zegt Guajajara. ‘Wel, hier zijn ze. We vragen economische embargo’s tegen alle bedrijven die producten en grondstoffen verhandelen die afkomstig zijn van inheems land waar conflict woedt. Maar we komen ook naar Europa om met die bedrijven in gesprek te gaan.’
Naast multinationals zoals Cargill en Bunge worden in het rapport twee Belgische bedrijven genoemd: Vandecasteele Houtimport uit Kortrijk en Vogel Import & Export uit Antwerpen. Ze kochten in de periode 2017-2018 respectievelijk 517 ton en 80 ton tropisch hout van het Braziliaanse Benevides Madeiras. Eigenaar Arnaldo Andrade Betzel kreeg in diezelfde periode een boete van omgerekend 487.440 euro van de Braziliaanse milieupolitie Ibama voor illegale ontbossing in Para.
Op 19 april 2017 werden in het dorpje Colniza, in de deelstaat Mato Grosso, negen mensen vermoord. Hoofdverdachte voor de raid was de eigenaar van Madeireira Cedroarana, die de bewoners wilde verjagen.
Nog volgens het rapport kochten Vandecasteele en Vogel respectievelijk 437 ton en 734 ton hout van Nordisk Timber Eireli in 2017-2018. Dat bedrijf kreeg in de loop van 2017 zes boetes voor een gebrek aan toezicht op de milieuwetgeving, voor in totaal 3,35 miljoen euro.
Volgens de betrokken bedrijven berusten de boetes op misverstanden. ‘De boete voor Benevides werd ondertussen weer ingetrokken’, zegt Thomas Brusselle van Vogel. Bij Nordisk heeft hij weet van twee inbreuken. ‘‘Schors foutief stockeren’, en ‘afval niet opruimen’, omdat er schors was blijven liggen. Dat gaat dus niet om illegale boskap.’
We konden noch de intrekking van de boete van Benevides, noch de volledige lijst met overtredingen van Nordisk bij Ibama verifiëren. In maart kreeg het agentschap een spreekverbod van de regering-Bolsonaro, sindsdien worden persaanvragen doorgestuurd naar het ministerie van Leefmilieu, waar antwoord uitblijft. ‘Maar 3,35 miljoen euro boete krijg je niet voor wat boomschors die is blijven liggen’, zegt Christian Poirier van de ngo Amazon Watch, dat meewerkte aan het APIB-rapport.
Brusselle benadrukt dat de beroepsprocedure tegen de boete nog loopt. ‘In Brazilië ben je schuldig tot het tegendeel bewezen is. Bovendien noemt Bolsonaro Ibama niet zomaar ‘de boetefabriek’.
'Door de gaten in de Braziliaanse wetgeving kan je ook met gecertificeerd hout frauderen.'
Vandecasteele en Vogel vinden niet dat de controlemechanismen onder Bolsonaro verzwakt zijn. ‘Brazilië heeft een streng en geavanceerd controlesysteem’, zegt Geneviève Standaert van Vandecasteele. An Lambrechts van Greenpeace spreekt dat tegen. ‘Het Braziliaanse houthandelssysteem zit vol fraude, dat is veelvuldig aangetoond. Legale vergunningen worden gebruikt om illegaal gekapt hout te verhandelen. Het is heel moeilijk om legaal en illegaal hout van elkaar te onderscheiden.’ Ook het FSC-label voor duurzame bosbouw waarmee beide bedrijven schermen, noemt ze geen garantie. ‘Door de gaten in de Braziliaanse wetgeving kan je ook met gecertificeerd hout frauderen.’
Lambrechts spreekt zich niet uit over de feiten in het rapport. ‘Maar het verbaast me niet dat die twee Belgische importeurs genoemd worden. We hebben bij hen al vaker inbreuken met verdacht hout vastgesteld. Vandecasteele duikt ook telkens op in onze Centraal-Afrikaanse dossiers. Bij Vogel merken we wel aanzienlijke inspanningen om controles te doen op het terrein, maar het bleef wel hout kopen van Madeireira Cedroarana, na ernstige feiten waarvan Vogel weet had.’ Op 19 april 2017 werden in het dorpje Colniza, in de deelstaat Mato Grosso, negen mensen vermoord. Hoofdverdachte voor de raid was de eigenaar van Madeireira Cedroarana, die de bewoners wilde verjagen. Vogel ontkent dat het zich bewust van die feiten nog handel dreef met het bedrijf.
Illegale houtkap is endemisch in het Amazonewoud. Onderzoekers van de Universiteit van Sao Paulo analyseerden 427 kapvergunningen die tussen 2012 en 2017 werden uitgereikt in Para. Van meer dan 70 procent bleken de gegevens vervalst.
Vandecasteele en Vogel tonen zich overtuigd van de legaliteit van hun hout. ‘Wij informeren ons via allerhande kanalen, zoals nieuwsbrieven, over mogelijke inbreuken. Dat moet wel. Helaas wordt die informatie niet gestroomlijnd op Europees niveau’, zegt Standaert. ‘Er zijn andere markten die minder controles uitvoeren. Ongetwijfeld komen er vanuit China met illegaal Amazone-hout gemaakte meubels de haven van Antwerpen binnen.’
Lambrechts vraagt strengere controle door de Europese overheden. ‘De Houtverordening van de EU zegt dat bedrijven geen verdacht hout mogen kopen, maar de nationale overheden leggen nauwelijks sancties op wanneer ze overtredingen vaststellen.’
Dit artikel verscheen op 25 september 2019 ook in Knack.
Hoe kan ik helpen?
Uit onderzoek blijkt dat je gelukkig wordt van cadeaus geven en wij maken je graag doodgelukkig. Word Vriend van The Polar Project met een kleine bijdrage per maand of doe een fiscaal aftrekbare gift! Je helpt er ons een pak mee vooruit in de klimaatstrijd.
